بار زیستمحیطی پنهان به مجموع تمام موادی گفته میشود که در فرآیند تولید، استفاده و دفع یک محصول مصرف میشوند، بدون آنکه در وزن نهایی محصول قابل مشاهده باشند. این مفهوم، نخستین بار در سال 1994 توسط فریدریش اشمیت-بلیک برای توضیح مدل MIPS (ورودی ماده بهازای واحد خدمت – Material Input Per Service unit) معرفی شد.
در این چارچوب، کلیه ورودیهای مادی مربوط به استخراج منابع اولیه، فرآوری، تولید، مصرف و بازیافت یا دفع یک محصول محاسبه میشوند. این روش امکان مقایسهی میزان مصرف منابع طبیعی در محصولات و خدمات مختلف را فراهم میسازد، حتی اگر عملکرد آنها یکسان باشد.
برای مثال، ممکن است یک گوشی هوشمند فقط 200 گرم وزن داشته باشد، اما بار زیستمحیطی پنهان آن میتواند چند ده کیلوگرم باشد، زیرا در تولید آن مقادیر زیادی فلزات نادر، انرژی، آب و منابع دیگر مصرف شدهاند که در ظاهر محصول دیده نمیشوند.
این مفهوم ابزاری تحلیلی در اختیار طراحان، مهندسان و سیاستگذاران قرار میدهد تا تصمیمگیریها را به سوی کاهش استفاده از منابع و افزایش پایداری زیستمحیطی هدایت کنند.
